Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich, we współpracy z LGD „Partnerstwo dla Ziemi Kujawskiej", zorganizował szkolenie dla pracowników biur lokalnych grup działania z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. Spotkanie odbyło się w 16 maja 2012 r. w świetlicy w Wołuszewie (powiat aleksandrowski).
W trakcie szkolenia pracownicy sekcji LEADER Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich przedstawili najważniejsze zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 i związane z tym niezbędne zmiany w lokalnych strategiach rozwoju.
Zaprezentowano także zasady wypełniania zmienionego formularza wniosku o przyznanie pomocy dla „małych projektów" w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju" oraz zasady prawidłowego sporządzania szczegółowych opisów zadań w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnych grup działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja".
Ponadto zainteresowane LGD miały możliwość uczestniczenia w konsultacjach dotyczących przygotowania dokumentów niezbędnych do udziału w konkursie na wybór lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w zakresie dodatkowych zadań.
Żródło: mojregion.eu
Spotkanie z przedstawicielami LGD
9 maja 2012 r. w Świeciu odbyło się spotkanie dla osób zarządzających (prezesi, członkowie Zarządu) Lokalnymi Grupami Działania z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. Zorganizował je Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich, we współpracy z Lokalną Grupą Działania „Gminy Powiatu Świeckiego".
W jego trakcie dyskutowano między innymi na temat zasad wyboru lokalnej grupy działania do realizacji lokalnej strategii rozwoju w zakresie dodatkowych zadań. Omawiano także zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju", objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 i związanych z tym niezbędnych zmian w lokalnych strategiach rozwoju.
Poruszono też kwestię wytycznej Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczącej badania oceny efektywności działalności LGD oraz realizacji LSR.
Żródło: mojregion.eu
Spotkanie operacyjne Lokalnych Grup Działania
Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich 9-10 marca 2012 zorganizował spotkanie operacyjne dla lokalnych grup działania z województwa kujawsko-pomorskiego.
Pierwszego dnia szkolenia omówiony został stan wykorzystania środków w ramach osi IV LEADER oraz podjęto dyskusję na temat przyszłości LEADER'a w następnej perspektywie finansowej.
W kolejnym dniu pracownicy Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich omówili projekt nowelizacji rozporządzenia dotyczącego „Wyboru Lokalnych Grup Działania do Realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju" oraz stan weryfikacji wniosków o płatność składnych w ramach „małych projektów", „Funkcjonowania lokalnej grupy działania, nabywania umiejętności i aktywizacji", i „Wdrażania projektów współpracy".
Żródło: mojregion.eu
Regionalna debata
nad przyszłością podejścia LEADER po roku 2013
Toruń 20.04.2011r.
Materiały pokonferencyjne
• Wnioski z ankiet dotyczących podejścia typu LEADER przygotowanych przez LGD z woj. kujawsko-pomorskiego
• Przebieg debaty i wnioski – propozycje stanowiska województwa kujawsko-pomorskiego
• Prezentacje wprowadzające do dyskusji
Załączniki:
1. Program konferencji
2. Protokół z „Regionalnej debaty nad przyszłością podejścia Leader po roku 2013”
3. Wydruk prezentacji„Czy można było lepiej?” (dr Wojciech Knieć)
4. Wydruk prezentacji„Przyszłość podejścia LEADER w Polsce i Europie” (dr Ryszard Kamiński)
5. Wydruk prezentacji „Wstępne wnioski z ankiet dotyczących podejścia typu LEADER” (Zenon Lewandowski)
Streszczenie przebiegu obrad
W obradach konferencji uczestniczyli przedstawiciele LGD z terenu województwa kujawsko-pomorskiego, przedstawiciele samorządów ze szczebla gmin, powiatów i województwa, reprezentanci instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie PROW 2007-2013, liderzy organizacji pozarządowych, niezależni eksperci oraz przedstawiciele środowisk naukowych. Tak liczny i reprezentatywny udział przedstawicieli zróżnicowanych środowisk zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich pozwolił na wypracowanie stanowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego dotyczącego rekomendacji w kwestii rozwiązań prawnych i instytucjonalnych, które będą mogły być brane pod uwagę podczas tworzenia założeń podejścia LEADER po 2013 r.
Po powitaniu i omówieniu celów konferencji dokonanym przez Bartosza Szymańskiego, Naczelnika Wydziału zarządzania PROW w Urzędzie Marszałkowskim, w tej części do celów konferencji odniosła się też pani Mariola Epa –Pikuła Wiceprezes Fundacji Ziemia Gotyku Lokalna Grupa Działania działająca w Prezydium Sieci Lokalnych Grup Działania.
Na początku konferencji zostały wygłoszone prezentacje stanowiące wprowadzenie merytoryczne do debaty. Wygłosili je dr Wojciech Knieć z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu będący jednocześnie członkiem Lokalnej Grupy Działania „Podgrodzie Toruńskie” - prezentacja „Czy można było lepiej?”; dr Ryszard Kamiński, Prezes Zarządu Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich jak również Członek Rady Stowarzyszenia „Partnerstwo dla Krajny i Pałuk” - temat prezentacji „Przyszłość podejścia LEADER w Polsce i Europie”; Na zakończenie tej części konferencji moderato dyskusji plenarnej Zenon Lewandowski przedstawił prezentację „Wstępne wnioski z ankiet dotyczących podejścia typu LEADER”.
Główne wnioski przedstawione przez dr Wojciecha Kniecia wynikające z debaty zorganizowanej przez Fundację Wspomagania Wsi są następujące:
• Jako przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu LGD wskazano rozwiązania administracyjno – proceduralne takie jak długi czas rozpatrywania wniosków przy jednoczesnym wysokim koszcie ich przygotowywania.
• Przeszkody finansowe – brak środków na prefinansowanie i konieczność zaciągania kosztownych pożyczek i kredytów.
• Słaba wiedza mieszkańców o LGD negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie. LGD sprowadza swoją działalność do działań związanych z realizacją LSR, co rzutuje na nierozpoznawalność w terenie oraz brak czasu na aktywizację.
• Pojawienie się zjawiska tzw. „cofającej się fali” wskazującej na spadek entuzjazmu z pierwszego okresu programowania i szerzącego się zniechęcenia i rutyny.
• Odpływ najbardziej aktywnych członków LGD i pojawiający się strach przed ponoszeniem odpowiedzialności finansowej wynikającej z niewykonywaniem celów określonych w Lokalnej Strategii Rozwoju.
• Sposobem na zaistniałe problemy mogłoby być w przyszłości wyłączenie Leadera z PROW, pozwolenie LGD na dokonywanie oceny zarówno formalnej jak i merytorycznej wniosków.
Główne konkluzje wystąpienia dr Ryszarda Kamińskiego, istotne z punktu widzenia tematu debaty, były następujące:
• Wśród uczestników prac w Komisji Europejskiej panuje porozumienie, że podejście typu Leader jest skutecznym instrumentem rozwoju lokalnego i powinno być stosowane w nowym okresie w większym stopniu niż dotychczas.
• Podejmowane są starania, aby ograniczyć biurokrację i uprościć formalności z punktu widzenia lokalnych aktorów.
• Panuje zgoda, że optymalnym rozwiązaniem będzie sytuacja, w której na danym terenie będzie istniało jedno lokalne partnerstwo, które opracuje jedną, zintegrowaną strategię rozwoju danego obszaru, a następnie – do jej realizacji – będzie mogło czerpać środki z różnych funduszy.
W celu naświetlenia problemów związanych z Leaderem ważne są też wnioski wynikające ze sporządzonego raportu przez Europejski Trybunał Obrachunkowy:
• Zbytnie ograniczenie autonomii LGD w ustaleniu celów w Lokalnej Strategii Rozwoju jak również przy wyborze realizowanych projektów.
• Brak zachęt dla LGD do realizacji innowacyjnych projektów.
• Przeszkodę w funkcjonowaniu Lokalnych Grup Działania jest wysoko posunięta dominacja sektora publicznego i rozbudowane, długotrwałe procedury podejmowania decyzji i dokonywania płatności.
W celu poprawy działania Leadera w kolejnych okresach programowania zaproponowano m. in.:
• odłączenie Leadera od PROW,
• obdarzenie większym zaufaniem działań prowadzonych przez LGD,
• rozszerzenie obszarów działania o tereny podmiejskie i małe miasta.
Wnioski z analizy ankiet związane bezpośrednio z tematyką konferencji przedstawił Zenon Lewandowski (przed odbyciem się debaty pośród zaproszonych gości rozesłano ankietę składającą się z 30 pytań otwartych i zamkniętych dotyczących obecnej problematyki związanej z Leaderem jak również jego przyszłością). Główne konkluzje z analizy kwestionariuszy ankiet są następujące:
• W kwestii liczby mieszkańców i wielkości obszaru, na których działają LGD, wg ankietowanych liczba obecna liczba w poszczególnych LGD jest optymalna lub nie ma znaczenia.
• Lokalne Grupy Działania w nowym okresie programowania widzą siebie w roli instytucji dokonujących wyboru realizowanych projektów wraz z weryfikacją pod względem formalnym i merytorycznym wniosków i umów z uwzględnieniem funkcji płatniczej.
• Zdecydowana większość ankietowanych uznała występowanie dominacji sektora publicznego w działalności LGD.
• Większość ankietowanych uważa również, że dobrym krokiem byłoby wyłączenie programu Leader z osi PROW, wg tych opinii powinno się wrócić do idei inicjatywy wspólnotowej.
• Na pytanie dotyczące zakresu działalności LGD, zaproponowano, aby w podejściu Leader wykorzystać niektóre komponenty i regionalne PO KL, w szczególności tzw. inicjatywy lokalne w ramach działania 6.3, 7.3, 9.5.
• Wielu ankietowanych wskazywało także na szczegółowe rozwiązania, które mogłyby znaleźć znalazłoby zastosowanie również w realizacji projektów finansowanych z LEADER’a. W przyszłości w celu uzupełnienie programu można by dodać elementy pochodzące z innych projektów takie jak: kwalifikowalność VAT, płatność w formie dotacji rozwojowej, możliwość realizacji projektów partnerskich, łatwość rozliczania projektów czy też wprowadzić generator wniosków.
• Działanie jakim są małe projekty cechuje się dużym zainteresowaniem, jednakże ze względu na duże utrudnienia formalne są rzadko wdrażane. Jednocześnie wiele osób ankietowanych opowiada się za przyznawaniem pomocy w postaci małych dotacji zamiast realizacji dużych kosztownych projektów.
• Z pozytywnym odzewem spotkał się pomysł na wzmocnienie przedsięwzięć partnerskich o dużym potencjale łączącym różne źródła. LDG chętnie widzi się w roli inicjatorów nowatorskich idei, jednakże obecnie ze względu na duże przeszkody na etapie formalnym, przedsięwzięcia takie nie zostają realizowane.
• LGD chcą wspomagać mieszkańców wsi wzmacniając ich aktywność i umożliwiając organizowanie różnego typu działań aktywizacyjnych.
• Lokalne Grupy Działania na pytanie o możliwości podjęcia funkcji wdrożeniowej w większości się opowiedziały za stanowiskiem negatywnym ze względu na zbyt kosztowną akredytację, niemożliwości sprostania wymogom, brak wykwalifikowanej kadry oraz zbyt rozbudowanym procedurom. Pozytywne odpowiedzi wnosiły jednocześnie pewne zastrzeżenia wskazujące na niemożliwość w całości przyjęcia powierzonej funkcji. Wiązałoby się to z doskonaleniem kadry i częściowym przejęciem obowiązków.
• Ze względu na niedysponowanie środkami finansowymi LGD z dużymi trudnościami przejęłyby funkcję płatniczą. Brak doświadczenia i wiedzy jak również zbyt szybko zmieniające się przepisy i procedury stanowiłyby przeszkodę, często nie do pokonania.
Podsumowanie dyskusji
Uczestnicy panelu dyskusyjnego, podczas formułowania propozycji na nowy okres programowania uznali, że obecny model wdrażania podejścia Leader jako osi w ramach PROW jest nieskuteczny i nie spełnia wymagań odnośnie stosowania podstawowych zasad podejścia LEADER. W związku z tym dyskusja miała charakter formułowania postulatów dotyczących zupełnie nowego systemu wdrażania po roku 2013. Uczestnicy uznali, że formułowanie propozycji w formie poprawek i uzupełnień do obecnego systemu nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, z uwagi na obecne wady systemowe wynikające z włączenia LEADER’A do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. W posumowaniu dyskusji skrótowo wymieniono propozycje zgłaszane przez uczestników. Zostały one omówione poniżej i zebrane w trzech grupach tematycznych.
Propozycja stanowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego wypracowanego podczas debaty z udziałem przedstawicieli środowisk zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich
Miejsce i rola Leader’a w polityce rozwoju obszarów wiejskich po 2013 r.
1. Główna rolajaką mają do spełnienia LGD w nowym okresie programowania pozostaje niezmienna – to przede wszystkim aktywizacja obszaru, poszukiwanie niewykorzystanych zasobów i stworzenie warunków do pełniejszego wykorzystania lokalnych potencjałów.Kluczową funkcją Lokalnych Grup Działania było w ramach pilotażu LEADERA + w Polsce aktywizowanie społeczności lokalnych. Obecnie LGD przytłoczone są działaniami biurokratycznymi i zdecydowanie za mało czasu poświęcają na animację lokalnych inicjatyw i działania oddolne. W nowym okresie programowania należy zdecydowanie przywrócić lokalnym grupom działania rolę inicjatora, animatora i integratora dla lokalnych inicjatyw wiejskich.
2. LGD jako silne lokalne instytucje powinny mieć możliwość spełniania roli inspiratora – przewodnika dla środowisk wiejskich. Aby było to możliwe LGD powinno podejmować działania w zakresie animacji i pobudzania lokalnych środowisk, pełnić rolę opiekuna dla słabych lokalnych partnerów.
3. Aby działania podejmowane przez LGD spełniły cele jakie leżą u podstaw podejścia Leader, jednym z kluczowych obszarów aktywności LGD powinny być działania innowacyjne, animowanie pożądanych procesów społecznych i gospodarczych oraz uruchamianie zasobów lokalnych.
4. Rolą LGD powinno być realizowanie programów i projektów przekraczających granice instytucjonalne i sektorowe na obszarze jej działania – cechą wyróżniającą inicjatywy podejmowane w ramach podejścia Leader powinny być to, że są to projekty, których nie podejmą partnerzy pojedynczo. Jednocześnie powinny to być projekty kluczowe dla rozwoju danego obszaru.
5. Osiągnięcie celów podejścia Leader wymaga zapewnienia dużego zakresu autonomii partnerstwa wielosektorowego jakim są LGD. Konieczne jest zmniejszenie zależności od najsilniejszego partnera w takim partnerstwie jakim są samorządy gminne. Dotyczy to zwłaszcza samodzielności finansowej LGD.
Zakres zadańLGD w nowym okresie programowania
1. Dla zapewnienia rzeczywistego wpływu LGD na rozwój obszaru konieczne jest powiązanie zadań inwestycyjnych z działaniami aktywizującymi społeczność i uruchamiającymi lokalne zasoby. Jednakże, przyjmując założenie, że istniejący obecnie system wsparcia inwestycji w ramach PROW będzie utrzymany w nowym okresie programowania, LGD powinny bardziej skupić się na projektach miękkich niż na dużych zadaniach inwestycyjnych.
2. Leader powinien wrócić do statusu odrębnego mechanizmu finansowego jako inicjatywa wspólnotowa (lub podobne działanie). Co do zasady winien uzupełniać i nie powielać działań podejmowanych przez samorządy lokalne i innych beneficjentów w ramach funduszy strukturalnych (krajowych i/lub regionalnych). Z uwagi na fakt istnienia na obszarze działania LGD ważnych instytucji samorządowych wpływających na rozwój konieczne jest dokonanie dobrego podziału zadań pomiędzy gminami a LGD. LGD powinno się skupiać na działaniach w zakresie nowych obszarów aktywności, uzupełniających zakres działania samorządów gminnych i obejmujących inicjatywy ponadgminne.
3. Lokalne grupy działania winny wspierać rozwój gospodarczy danego terenu poprzez promocję i dotacje udzielane lokalnym inicjatywom gospodarczym.Ważnym obszarem aktywności w ramach podejścia Leader powinno być wsparcie promocji inicjatyw gospodarczych oraz wsparcie inwestycyjne na rozpoczęcie działalności gospodarczej – obecnie realizacja wsparcia inwestycyjnego poprzez działania Osi III, wg reguł przyjętych dla PROW (zwłaszcza w postaci dotacji na tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw), nie spełnia tej roli.
4. W zakres zadań LGD powinny wchodzić projekty partnerskie – niezależnie od ich tematyki. Leader powinien być platformą realizacji zadań wykraczających co do zakresu lub obszaru realizacji poza możliwości i kompetencje partnerów z 3 sektorów.Powtarzające się pytania o sens funkcjonowania lokalnych grup działania powielających inne działania PROW świadczą o braku zrozumienia partnerstwa trzech sektorów w ramach programu LEADER. W nowym okresie programowania należy więc promować dla LGD projekty i inicjatywy, które mają charakter wspólny i synergiczny. Preferowane powinny być działania i inicjatywy wspólne i komplementarne, które nie są możliwe do realizacji w pojedynkę lub przez instytucje z jednego tylko sektora.
5. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w zakres działania LGD powinny wchodzić działania podobne do tych jakie są zawarte w POKL - tzw. inicjatywy lokalne wdrażane poprzez „małe projekty” POKL.
System wdrażania podejścia Leader – ogólne ramy instytucjonalne
1. Pożądany model funkcjonowania LGD to lokalna instytucja wdrażająca spójną koncepcję rozwoju poprzez wykorzystywanie środków różnych źródeł, nie tylko z PROW. Z uwagi na odmienne cechy podejścia Leader, musi ono funkcjonować jako inicjatywa odrębna, nie podlegająca regułom przyjętym dla innych programów wdrażanych na terenie wiejskim (zwłaszcza inwestycyjnym, w tym PROW).
2. Korzystanie z różnych źródeł powinno pozwolić LGD na realizacje projektów sieciowych.Lokalne grupy działania powinny mieć możliwość korzystania z różnych funduszy we wdrażaniu lokalnych strategii rozwoju. W obecnej sytuacji, w której w ramach wdrażania lokalnej strategii rozwoju powstanie w ciągu całego okresu programowania kilka nowych obiektów, wspartych zostanie kilku przedsiębiorców i kilku rolników, trudno mówić o zintegrowanym i kompleksowym rozwoju obszaru, który był założeniem opracowania LSR.
3. W nowym okresie programowania należy poważnie rozważyć możliwość zastosowania mechanizmu grantu globalnego dla lokalnych grup działania.Oczekuje się (jako konsekwencji zastosowania mechanizmu globalnego grantu, ale również niezależnie od niego) zwiększenia kompetencji lokalnych grup działania w zakresie weryfikacji i rozliczania projektów. Ocena formalna i merytoryczna powinna być zakończona na etapie LGD. Pojawiają się co prawda pewne obawy dotyczące pełnej akredytacji jakim podlegać miałyby lokalne grupy działania, ale sytuacja, w której po wyborze przez organy decyzyjne projektów składanych przez beneficjentów podlegają kolejnej weryfikacji, jest niezrozumiała dla beneficjentów i przyczynia się do znacznego wydłużenia procedury oceny.
4. Zapewnienie większej swobody w podejmowaniu działań. Generalna zasada dotycząca realizacji zadań wg reguł konkursowych zdefiniowanych na potrzeby Osi III PROW, jest dużym ograniczeniem dla możliwości wpływania na rozwój obszaru LGD zgodnie z jego lokalną specyfiką.Należy rozważyć możliwość wprowadzenia projektów „własnych LGD”, które mogą mieć charakter projektów „kluczowych”. Przykładem może być zarówno projekt sieciowy (np. szlaki) lub utworzenie kompleksowego produktu turystycznego na danym terenie. LGD powinno mieć możliwość wdrażania zindywidualizowanych projektów i programów określonych w ramach własnej strategii. Przedsięwzięcia podejmowane przez LGD powinny obejmować także kluczowe programy prorozwojowe dla obszaru LGD. LGD powinno mieć możliwość wdrażania dużych projektów własnych, niezależnie od dystrybuowania grantów na projekty lokalnych partnerów (w tym na nieduże działania w ramach małych projektów)
5. System wdrażania podejścia Leader w nowym okresie programowania powinien zmniejszyć wieloszczeblowość procedur. Ograniczenie procedur pozwoli na większą aktywność LGD we wdrażaniu celów strategii, pozwoli to skupić się LGD na celach a nie na realizacji procedur biurokratycznych. Dla działań analogicznych dla tzw. małych projektów procedury powinny zapewniać możliwość całkowitego wdrożenia projektu – od wniosku do jego rozliczenia.
6. Podstawą do konstruowania nowego systemu powinno być większe zaufanie do lokalnych partnerów i partnerstwa jako instytucji – procedury dotyczące wyboru i funkcji wdrożeniowych powinny zostać przekazane do LGD. Główną rolą Urzędów Marszałkowskich powinno być udzielanie wsparcie dla LGD w budowaniu ich potencjału - docelowo dla uzyskiwania akredytacji. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w obecnym okresie programowania powinno przeprowadzić pilotaż bardziej rozbudowanych funkcji wdrożeniowych dla kilkunastu – kilkudziesięciu LGD. Powinny one przejść pewien proces (zbliżony do akredytacji) aby samodzielnie zarządzać i finansować projekty.
7. Pożądane jest stworzenie systemu wsparcia budującego kompetencje w LGD dla nowego okresu programowania (oraz wprowadzenie regulacji prawnychstwarzającychtaką możliwość), tak aby w przyszłości pełniły funkcje instytucji weryfikującej wnioski i rozliczającejprojekty.
8. Dla zapewnienia sprawności systemu wdrażania podejścia Leader niezbędne jest stworzenie mechanizmów finansowania zapewniających skuteczne działanie – postulowane rozwiązania to tzw. „grant globalny”, ewentualnie zaliczka na realizację strategii, a także możliwość udzielania niewielkich grantów małym lokalnym partnerom.
Program konferencji – regionalnej debaty nad przyszłością podejścia LEADER po roku 2013, 20.04.2011, godz. 10:00
Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Plac Teatralny 2, Toruń, sala patio I piętro
09.30 -10.00Rejestracja uczestników
10.00-10.10 Powitanie uczestników, przedstawienie celów spotkania (przedstawiciel Samorządu Województwa, przedstawiciel Siec LGD)
10.10-10.40 Przegląd kluczowych wątków aktualnej dyskusji nad stanem realizacji i przyszłością podejścia Leader w Polsce i UE (dr Ryszard Kamiński – Prezes Zarządu FAOW, dr Wojciech Knieć – Instytut Socjologii UMK Toruń)
Dyskusja plenarna, moderator: Zenon Lewandowski – ekspert
10.40-10.50 Wprowadzenie, omówienie wniosków wypływających z dotychczas złożonych ankiet na temat podejścia LEADER w PROW 2007 – 2013 oraz w nowym okresie programowania na lata 2014 - 2020
10.00-11.15 Dyskusja – część pierwsza
Główne bloki tematyczne:
1. Miejsce Leadera w polityce rozwoju obszarów wiejskich
po 2013 r.
2. Rola i zakres zadań LGD w nowej perspektywie finansowej
3. Ramy instytucjonalne – propozycje na nowy okres programowania
4. Możliwości wsparcia finansowego udzielanego przez LGD
w latach 2013-2020
11.15-11.30 Przerwa – bufet kawowy III p.
11.30-13.30 Dyskusja – część druga
13.30-14.00 Podsumowanie, główne wnioski ze spotkania
Toruń, dnia kwietnia 2011 r.
Protokół z „Regionalnej debaty nad przyszłością podejścia Leader po roku 2013”.
W dniu 20 kwietnia 2011 roku w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na Placu Teatralnym odbyła się Regionalna debata nad przyszłością podejścia Leader po roku 2013. Na debatę zostali zaproszeni przedstawiciele środowisk zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich, zarówno przedstawiciele samorządu województwa i samorządu terytorialnego, Lokalne Grupy Działania jak również przedstawiciele instytucji pożytku publicznego, które ze względu na charakter swojej działalności związane są z polską wsią.
Na wstępnie głos zabrał Pan Bartosz Szymański Naczelnik Wydziału Zarządzania Programami Rozwoju Obszarów Wiejskich witając licznie przybyłych gości w tym Pana Jana Krzysztofa Ardanowskiego Przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Województwa Kujawsko – Pomorskiego, Pana Andrzeja Grossa Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Pana Zenona Flejtera Radnego Województwa, Pana Henryka Mejgera Prezesa Związku Rolników Kółek
i Organizacji Rolniczych w Toruniu oraz przedstawicieli Lokalnych Grup Działania
i reprezentantów uczelni. Nakreślono główne cele spotkania wskazując jednocześnie główne wątki dyskusji zachęcając jednocześnie do aktywnego uczestniczenia w debacie.
Pierwszym mówcą była Pani Mariola Epa – Pikuła Wiceprezes Fundacji Ziemia Gotyku Lokalna Grupa Działania działająca w Prezydium Sieci Lokalnych Grup Działania zachęcając do konstruktywnego myślenia nad przyszłością inicjatywy jaką jest Leader, wskazując jednocześnie co można poprawić w przyszłości bazując na doświadczeniach zdobytych podczas obecnego czasu programowania.
Kolejnym prelegentem był dr Ryszard Kamiński Prezes Zarządu Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich jak również Przewodniczący Rady Stowarzyszenia „Partnerstwo dla Krajny
i Pałuk”. W związku z faktem, iż znajdujemy się obecnie w drugiej połowie okresu wdrażania podejścia Leader korzystając ze zdobytych umiejętności i doświadczeń należy na forum krajowym na zasadzie konsensusu wypracować wspólne podejście do problematyki Leadera. Wcześniejsze debaty regionalne pozwolą w przyszłości ustalić wspólne stanowisko, które zostanie uzgodnione podczas podsumowującej konferencji w Krakowie jak również zostanie zaprezentowane podczas zbliżającej się polskiej Prezydencji w Unii Europejskiej.
Spojrzenie zarówno od strony praktycznej jak i naukowej na podejście Leader podczas debaty przedstawił dr Wojciech Knieć z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu będącego jednocześnie członkiem Lokalnej Grupy Działania „Podgrodzie Toruńskie”. Przedstawił wyniki debaty, która odbyła się w Warszawie dnia 17 marca 2011 roku. Inicjatorem debaty była Fundacja Wspomagania Wsi, wzięli w niej udział 11 Lokalnych Grup Działania z terenu Polski, przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wybranych Urzędów Marszałkowskich, także naukowcy i działacze pozarządowi. Podczas debaty skupiono się na sukcesach jakie udało się osiągnąć w czasie działalności podejścia Leader, głównie w pilotażu, wskazano różne źródła problemów związanych z właściwym funkcjonowaniem LGD jak również próbowano znaleźć sposoby na przeciwdziałanie tym problemom. Dzięki Leader’owi udało się m. in. zmobilizować zasoby społeczne przy równoczesnym wzroście zainteresowania turystyką wiejską, ochroną dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Powstały również regionalne i ponadregionalne sieci współpracy przyczyniając się jednocześnie do poprawy dialogu między różnymi grupami. Jako przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu LGD wskazano przeszkody administracyjno – proceduralne takie jak długi czas rozpatrywania wniosków przy jednoczesnym wysokim koszcie ich przygotowywania oraz przeszkody finansowe – brak środków na prefinansowanie i konieczność zaciągania kosztownych pożyczek i kredytów. Również słaba wiedza mieszkańców o LGD negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie. LGD sprowadza swoją działalność do działań związanych z realizacją LSR, co rzutuje na nierozpoznawalność w terenie oraz brak czasu na aktywizację. Zauważono również pojawienie się zjawiska tzw. „cofającej się fali” wskazującej na spadek entuzjazmu z pierwszego okresu programowania i szerzącego się zniechęcenia i rutyny. Zauważono również odpływ najbardziej aktywnych członków LGD i pojawiający się strach przed ponoszeniem odpowiedzialności finansowej wynikającej z niewykonywaniem celów określonych w Lokalnej Strategii Rozwoju. Sposobem na zaistniałe problemy mogłoby być
w przyszłości wyłączenie Leadera z PROW, pozwolenie LGD na dokonywanie oceny zarówno formalnej jak i merytorycznej wniosków, czy też ujednolicenie definicji
i interpretacji w ramach Leadera.
Kolejne stanowisko przedstawił ponownie dr Ryszard Kamiński prezentując przyszłość Leadera w Polsce i Europie. Wskazano początki podejścia Leader, ale także ukazano jak ewoluowało całe podejście od roku 1991, gdy w Europie działało zaledwie 217 Lokalnych Grup Działania, aż do dzisiaj gdy LGD jest już 2192. Wskazano stanowisko Komisji w sprawie Wspólnej Polityki Rolnej oraz Agricultural and RuralConvention ARC 2020. Jednakże celem prezentacji było przedstawienie przyszłości programu Leader w Europie. Jak przedstawił Ryszard Kamiński wśród uczestników prac w Komisji Europejskiej panuje porozumienie, że podejście typu Leader jest skutecznym instrumentem rozwoju lokalnego i powinno być stosowane w nowym okresie w większym stopniu niż dotychczas. Podejmowane są starania, aby ograniczyć biurokrację i uprościć formalności z punktu widzenia lokalnych aktorów. Panuje zgoda, że optymalnym rozwiązaniem będzie sytuacja, w której na danym terenie będzie istniało jedno lokalne partnerstwo (obejmujące przedstawicieli sektora publicznego, społecznego i prywatnego), które opracuje jedną, zintegrowaną strategię rozwoju danego obszaru, a następnie – do jej realizacji – będzie mogło czerpać środki z różnych funduszy. W celu naświetlenia problemów związanych z Leaderem podano wnioski wynikające ze sporządzonego raportu przez Europejski Trybunał Obrachunkowy. Spośród wielu uwag podano zbytnie ograniczenie autonomii LGD
w ustaleniu celów w Lokalnej Strategii Rozwoju jak również przy wyborze realizowanych projektów. Problemem jest również brak zachęt dla LGD do realizacji innowacyjnych projektów. Wysoko posunięta dominacja sektora publicznego i rozbudowane, długotrwałe procedury podejmowania decyzji i dokonywania płatność również stanowią przeszkodę
w funkcjonowaniu Lokalnych Grup Działania. W celu poprawy działania Leadera
w kolejnych okresach programowania zaproponowano m. in. odłączenie Leadera od PROW, obdarzenie większym zaufaniem działań prowadzonych przez LGD, rozszerzenie obszarów działania o tereny podmiejskie i małe miasta.
Przed odbyciem się debaty pośród zaproszonych gości rozesłano ankietę przygotowaną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, składającą
się z 30 pytań otwartych i zamkniętych dotyczących obecnej problematyki związanej
z Leaderem jak również jego przyszłością. Na podstawie analizy odesłanych 12 ankiet można zyskać cenne informacje u źródła na temat obecnych problemów z jakimi borykają
się głównie Lokalne Grupy Działania, a jednocześnie co należy zmodyfikować w przyszłości. Wyniki ankiet zostały opracowane przez eksperta Pana Zenona Lewandowskiego
i przedstawione podczas trwania debaty. Pierwsze dwa pytania dotyczyły liczby mieszkańców terenów na których działają LGD, okazało się, że liczba jest optymalna lub nie ma znaczenia. Lokalne Grupy Działania w nowym okresie programowania widzą siebie w roli instytucji dokonujących wyboru realizowanych projektów wraz z weryfikacją pod względem formalnym i merytorycznym wniosków i umów z uwzględnieniem funkcji płatniczej. Zdecydowana większość ankietowanych opowiedziała się za zbyt silną dominacją sektora publicznego w działalności LGD. Uważa się również, że dobrym krokiem byłoby wyłączenie programu Leader z osi PROW, powinno się wrócić do idei inicjatywy wspólnotowej.
W podejściu Leader powinno się wykorzystać komponenty regionalne PO KL, znalazłoby zastosowanie również w realizacji innych projektów. W przyszłości w celu uzupełnienie programu można by dodać elementy pochodzące z innych projektów takie jak: kwalifikowalność VAT, płatność w formie dotacji rozwojowej, możliwość realizacji projektów partnerskich, łatwość rozliczania projektów czy też wprowadzić generator wniosków. Działanie jakim są małe projekty cechuje się dużym zainteresowaniem, jednakże ze względu na duże utrudnienia formalne są rzadko wdrażane. Jednocześnie wiele osób ankietowanych opowiada się za przyznawaniem pomocy w postaci małych dotacji zamiast realizacji dużych kosztownych projektów. Z pozytywnym odzewem spotkał się pomysł
na wzmocnienie przedsięwzięć partnerskich o dużym potencjale łączącym różne źródła. LDG chętnie widzi się w roli inicjatorów nowatorskich idei, jednakże obecnie ze względu na duże przeszkody na etapie formalnym, przedsięwzięcia takie nie zostają realizowane. Wspomóc chcą również mieszkańców wsi wzmacniając ich aktywność umożliwiając organizowanie różnego typu działań aktywizacyjnych. Lokalne Grupy Działania na pytanie o możliwości podjęcia funkcji wdrożeniowej w większości się opowiedziała za stanowiskiem negatywnym ze względu na zbyt kosztowną akredytację, niemożliwości sprostania wymogom, braku wykwalifikowanej kadry oraz zbyt rozbudowanym procedurom. Pozytywne odpowiedzi wnosiły jednocześnie pewne zastrzeżenia wskazujące na niemożliwość w całości przyjęcia powierzonej funkcji. Wiązałoby się to z doskonaleniem kadry i częściowym przejęciem obowiązków. Ze względu na niedysponowanie środkami finansowymi LGD z dużymi trudnościami przejęłyby funkcję płatniczą. Brak doświadczenia i wiedzy jak również zbyt szybko zmieniające się przepisy i procedury stanowiłyby przeszkodę, często nie
do pokonania.
Kolejnym etapem, który stanowił główną część debaty była dyskusja nad przyszłością podejścia Leader po roku 2013. Moderatorem był ekspert Pana Zenon Lewandowski. Namawiał do wyciągnięcia wniosków z zdobytej już podczas lat działania Leadera wiedzy
i wielu doświadczeń a następnie wypracować stanowisko pozwalające w przyszłości uniknąć problemów z którym obecnie borykają się m. in. Lokalne Grupy Działania. W celu usystematyzowania przedmiotu dyskusji zaproponowano 4 bloki tematyczne:
1) Miejsce Leadera w polityce rozwoju obszarów wiejskich po 2013 roku.
2) Rola i zakres zadań Lokalnych Grup Działania w nowej perspektywie finansowej.
3) Ramy instytucjonalne – propozycje na nowy okres programowania.
4) Możliwości wsparcia finansowego udzielonego przez Lokalne Grupy Działania w latach 2013 – 2020.
Zachęcał do konstruktywnego myślenia i dzielenia się doświadczeniami i swoimi przemyśleniami, które w przyszłości mogłyby poprawić funkcjonowanie Leadera w kolejnych okresach programowania.
Jako pierwszy w dyskusji zabrał głos ponownie Pan Bartosz Szymański Naczelnik Wydziału Zarządzania PROW. Podzielił się swoją refleksją nad trudami z jakimi boryka
się inicjatywa Leader przez pryzmat działania WZ PROW. Dotychczas zostało złożonych ponad 450 wniosków, które do dnia dzisiejszego są weryfikowane, a przez duże skomplikowanie ciągle zmieniających się procedur, czas sprawdzania wniosków ulega wydłużeniu, mimo dużej obsady pracowników Wydziału. Zachęcił jednocześnie
do korzystania z konsultacji, które odbywają się z pracownikami Wydziału w Urzędzie Marszałkowskim. W kwietniu tego roku nad przyszłością Leadera dywagowali również przedstawiciele Urzędów Marszałkowskich z całego kraju, którzy na drodze dyskusji wypracowali wspólne stanowisko jakie zostanie przedstawione podczas konwentu Marszałków.
Kolejnym prelegentem była Pani Mariola Epa – Pikuła, która podkreślała,
że niewątpliwie negatywny wpływ na obecną sytuację Leadera miało wpisanie jego w IV
oś Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, co przyczyniło się do niezrealizowania głównych siedmiu założeń Leadera. Szczególnie w początkowych latach inicjatywa ta cieszyła się duży zainteresowaniem i wnosiła powiew świeżości na tereny wiejskie wprowadzając jednocześnie nową jakość. Niestety uległo to zmianie m. in. przez odejście swoistych liderów z Lokalnych Grup Działania jak również z powodu narastającej biurokracji. Zwróciła również uwagę
na fakt, iż działanie wdrożeniowe LSR w ramach małych projektów niestety nie jest dostępny dla małych społeczności wiejskich np. podczas spotkań czy też imprez organizowanych przez sołectwa, Koła Gospodyń Wiejskich z uwagi na brak osobowości prawnej tychże podmiotów, zmuszając ich jednocześnie do poszukiwania instytucji, które umożliwiłyby realizację niniejszych przedsięwzięć. Również projekty cechujące się dużą innowacyjnością nie
są realizowane ponieważ nie mieszczą się w ramach interpretacyjnych. Jako wskazówki
na przyszły okres programowania Pani Mariola Epa – Pikuła zaleca wyłączenie Leadera
z PROW i powrócenie mu charakteru inicjatywy wspólnotowej. Korzystny byłoby również powrót do pracy animacyjnej, dzięki której przy dużym wysiłku można by przywrócić entuzjazm towarzyszący początkowym latom realizacji inicjatywy Leader.
Przedstawiciel Lokalnej Grupy Działania „Vistula Terra Culmensis – Rozwój przez Tradycję Pan Marcin Piniarski stwierdził, że schemat przedstawiony podczas programu pilotażowy Leadera był trafniejszy. W obecnym okresie programowania został zaplanowany zbyt mały budżet za przedsięwzięcia animacyjne, co sprawia, że gdyby Lokalne Grupy Działania zaplanowały podobną ilość szkoleń, spotkań, czy też m. in. wykonanie małych form infrastrukturalnych jak w programie pilotażowym wykorzystały środki finansowe na animacje zaplanowane na całe 7 lat okresu programowania. Problemem również jest brak możliwości organizacji szkoleń dla rolników, gdyż obecnie stawia się duży napór na podnoszenie kwalifikacji osób bezrobotnych do których w świetle prawa rolnicy nie zaliczają
się. Członkowie LGD, którzy w większości przypadków zaliczają się do tej grupy nie mogą uczestniczyć w szkoleniach, co niewątpliwie negatywnie może rzutować na funkcjonowanie LGD. Zbyt mała ilość środków przeznaczona na animację przyczyniła się również
do mniejszej rozpoznawalności Lokalnych Grup Działania. W przyszłym okresie programowania powinno się zwiększyć środki dysponowane przez Lokalne Grupy Działania na otwieranie działalności gospodarczych, co przyczyniłoby się do wsparcia działalności gospodarczej, a co za tym idzie zwiększyłaby się ilość przedsiębiorstw. Ułatwieniem
w rozliczaniu się z realizowanych projektów byłoby tworzenie jednego globalnego grantu, który ulegał by negocjacjom w czasie realizacji projektów w kolejnych latach oraz rozliczany byłby ryczałtowo. Należałoby również z Leadera wyłączyć działania infrastrukturalne. Korzystny wpływ na dalszy rozwój Leadera miałoby również wyłączenie go z PROW,
jak również powrót do założeń pilotażu.
Jako kolejny głos zabrał Pan Tadeusz Kacprzak, Wójt Gminy Inowrocław. Sprzeciwił się on traktowania Leadera jako programu, uważa iż powinien powrócić do formy inicjatywy. Zaleca wyłączenie z PROW jednocześnie nie pozwalając na oddanie w jurysdykcję Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Słusznym by było pozostawienie inicjatywy
w samorządach. Najistotniejsze, aby jeszcze w tym okresie programowania nie poddawać się, nie tracić zapału i entuzjazmu. W tą inicjatywę zaangażowało się wiele osób, wydano wiele środków, nie można zaprzepaścić całego dorobku Leadera. To nie prawda, że podczas tych wszystkich lat nic nie zmieniło się na obszarach wiejskich, widoczne jest podniesienie jakości życia mieszkańców wsi. Prelegent podkreślał, że sami określali Lokalne Strategie Rozwoju, wyznaczyli cele i wybrali działania realizowane w ramach nich. Problemu pojawiają się przez niespójności w prawie, który reguluje funkcjonowanie LGD jak również w nieścisłościach
w interpretacjach. W celu ułatwienia podejmowania różnych inicjatyw powinno się powrócić do globalnego grantu, który ułatwił by działania wdrożeniowe, jak również zmniejszyłoby problemy finansowe. Środki przeznaczone na małe projekty powinny być angażowane przez Lokalne Grupy Działania, które będą rozliczać się osobiście z Urzędem Marszałkowskim. Obecnie najważniejsze jest, aby do 2014 roku przygotować wszystkie procedury, żeby uniknąć dwuletniej przerwy w działaniach w ramach Leadera.
Po raz kolejny głos zabrał Pan Ryszard Kamiński, który od 2005 roku w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako przedstawiciel organizacji pozarządowych uczestniczył
w tworzeniu ram prawnych dla LEADERA 2007-13.. Już wtedy było wiadomo ze ograniczenie LEADERa do działań z zakresu odnowy wsi, różnicowania w kierunku działalności nierolniczej oraz mikroprzedsiębiorstw nie wystarczy dla osiągnięcia efektów zaplanowanych dla zintegrowanej strategii rozwoju obszarów wiejskich. Dlatego pojawił się pomysł , aby wypełnić tę lukę aktywnością lokalnych instytucji, poprzez małe granty, które poprzez różnorodne pomysły przyczynią się do rozwoju wsi. Niestety małe projekty utknęły dzisiaj w klinczu biurokratycznym i nie spełniają swojej roli. W związku z powyższym korzystniejsze z punktu widzenia LDG są małe granty dysponujące mniejszymi środkami finansowymi, ale pozbawione skomplikowanych procedur biurokratycznych. . Zrezygnować więc należałoby również z nazwy „strategia”, albo podjąć kroki zmierzające do stworzenia mechanizmu mającego znamiona strategii. Konieczna jest również współpraca w trzech sektorach: samorząd, rolnicy oraz przedsiębiorcy tworząc programu sieciowe np. z zakresu turystyki Program LEADER ma sens właśnie wtedy kiedy realizowane są projekty sieciowe i międzysektorowe. Nie należy w przyszłości powielać tych samych projektów realizowanych przez samorząd, lecz skupić się na takich, które wymagają współpracy kilku podmiotów. Realizacja kluczowych dla LGD projektów o charakterze strategicznym dla danego obszaru powinna być ułatwiona przez zwiększenie swobody w podejmowaniu takich inicjatyw jak również zwiększenie środków na animację. Za małymi projektami powinny stać jeszcze mniejsze kwoty dotacji jednocześnie z zwiększeniem elastyczności. Podsumowując w przyszłości należałoby unikać problemów leżących po stronie procedur, wprowadzić rozlicznie projektów na podstawie ryczałtów jak również zwiększyć swobodę LGD w zakresie realizacji kluczowych projektów.
Pan Sławomir Piernicki Prezes Lokalnej Grupy Działania „Vistula Terra Culmensis – Rozwój przez Tradycję” stwierdził, że aktywacja społeczności lokalnej za sprawą Leadera jest realizowana. Jako kluczowy problem wskazał m. in. brak generatora wniosków,
dzięki któremu można by było uniknąć wielu błędów, a dodatkowo skróciłoby czas weryfikacji wniosków, tak jak w PO KL. Dyscyplinować więc musi swoich pracowników, gdyż jako prezes odpowiada finansowo za realizację LSR.
W debacie udział wziął również Pan Andrzej Gross Dyrektor Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział Regionalny w Toruniu. Nadmienił, iż Polska jest swoistym liderem spośród krajów członkowskich pod względem wykorzystanych dotacji, pomimo utrudnień proceduralnych. Dlatego też optymistycznie patrzy w przyszłość Leadera.
Od początku 2000 roku, kiedy miały miejsce pierwsze przetarcia w procedurach utwierdzało się przekonanie, iż wieś jest niewykształcona, co spowoduje niewykorzystanie dostępnych środków finansowych. Spowodowało to powszechną rezygnację i zniechęcenie,
co dodatkowo potęgowało komplikacja po stronie procedur. Dotacje to pieniądze publiczne, dlatego też jesteśmy zmuszeni traktować te pieniądze jak przysłowiowy „wdowi grosz”,
stąd takie wymogi po stronie formalnej. Inicjatywa jednakże przez cały okres programowania ewoluuje, niestety nadal jest większy zasób środków finansowych niż możliwości
ich spożytkowania. Zachęcał Lokalne Grupy Działania do podejmowania działań promocyjnych i wykorzystywanie potencjału kulturowego, kulinarnego , czy też turystycznego drzemiącego w mieszkańcach obszarów wiejskich jak również wspierać przedsiębiorczość. Biurokracja niestety zawsze będzie, czy to przy rozliczaniu wielomilionowych inwestycji, czy to przy małych projektach. Nie można zakładać z góry,
że dany projekt wymaga zbyt dużych nakładów finansowych i że nie warto go realizować. Należy starać się wykorzystać chociaż 50 % możliwości Leadera, a w nowej perspektywie finansowej starać się eliminować słabości. Zalecał również wyjęcie w przyszłości Leadera
z PROW.
W spotkaniu udział wziął również Pan Jak Krzysztof Ardanowski Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Województwa Kujawsko – Pomorskiego. Unia Europejska przewartościowała podejście do ludzi mieszkających na obszarach wiejskich.
Dążą do podniesienia jakości życia na obszarach wiejskich, powinno się dać ludziom pewne narzędzia do decydowania o swoich sprawach. Należy dążyć do szerzenia społeczeństwa obywatelskiego. Na początku był duży opór do inicjatywy Leader pośród państw członkowskich także po stronie Polski aż do roku 2005. Również tak jak przedmówcy nadmienił o problemach związanych z biurokracją, jednakże wytłumaczył, iż Unia Europejska nie pozwoli nigdy na nierozliczanie się ze środków unijnych. W naszej gestii pozostaje jedynie dokonanie zmian technicznych w przepisach. Lokalne Grupy Działania mieszczą się w pomyśle na rozwój obszarów wiejskich jednakże niestety ilość przedkłada
się nad jakość. Tworzenie na siłę LGD na obszarach, gdzie tak naprawdę nie istniała taka potrzeba spowodowało, że często są one przedłużeniem samorządów terytorialnych.
Może więc lepszym pomysłem byłoby zwiększenie środków dla samorządów. Cała inicjatywa Leader jak również istnienie Lokalnych Grup Działania wydaje się uzasadnione
do poszukiwania zasobów zarówno kulturowych, materialnych, duchowych jak również społecznych i powinny pełnić funkcję uzupełniającą do samorządów terytorialnych. Zasoby
te bardzo często są liczne na obszarach wiejskich, których uruchomienie nie uda się samorządom, władzom. Trzeba wypracować sposób na zmiany techniczne w procedurach instytucji rozliczającej. Nawoływał do szukania rozwiązań kłopotliwych kwestiach
i spróbować wcielić je w życie w okresie programowania na lata 2014 - 2020.Zaprosił również zgromadzonych gości do wzięcia udziału w cyklu konferencji poświęconych wypracowaniu wspólnego porozumienia w sprawie strategii rozwoju obszarów wiejskich
ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich. Udział w niej wezmą przedstawiciele wielu instytucji m. in. Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi jak również Urzędu Statystycznego.
Jako kolejny głos zabrał Pan Jacek Brygman Wójt Gminy Cekcyn, Członek Lokalnej Grupy Działania „Bory Tucholskie”. Gmina Cekcyn od wielu lat pozyskuje środki z Unii Europejskiej za sprawą różnych programów (m. in. PAOW i SPO wdrażanych przez Samorząd Województwa), jednakże zauważa, iż z każdym kolejnym programem natrafia
na problemu proceduralne. Coraz trudniej przychodzi pracownikom policzenie wartości danego przedsięwzięcia i określić, czy dany projekt ma szansę otrzymać dotację w ramach RPO. Kolejnym problemem jest długi okres weryfikacji wniosków, co przyczynia się so przedłużania całego czasu realizacji projektów. Z LGD odchodzą liderzy i panuje ogólne zniechęcenie
do podejmowania wysiłków zmierzających do zmian na terenach wiejskich. Jednocześnie instytucje, które powołały do życia LGD nie mają zaufania do ich członków, co rzutuje
na konieczność dostarczania wraz z wnioskami różnych zaświadczeń i oświadczeń. Funkcjonowanie tych instytucji usprawniłoby nadanie jej funkcji decyzyjnej przy wyborze projektów, pozwolenie na podpisywanie umów i rozliczanie, przy jednoczesnym złagodzeniu procedur. Projekty powinny być rozliczane za zasadzie grantu lub zaliczek.
Krzysztof Nowacki Prezes Lokalnej Grupy Działania „Zakole Dolnej Wisły” przywołał projekt realizowany jakiś czas temu, w ramach którego ożywiano świetlice wiejskie. Zaangażowano wielu mieszkańców wykorzystując jednocześnie małe kwoty dofinansowania przy jednoczesnym wysokim efektywności ich spożytkowania. Ludzie uwierzyli, że kreują rzeczywistość. Dlatego też zasadnym wydaje się udzielanie wsparcia finansowego w postaci małych dotacji wydawanych bez wskaźników jak również obdarzyć społeczeństwo lokalne większym zaufaniem.
Ponownie głos zabrał Pan Tadeusz Kacprzak stwierdził, że inicjatywa Leader musi się udać, pracownicy LGD napisali projekty, udało im się pozyskać dotację więc musi
się udać to wszystko co zamierzał Leader. Podstawowymi funkcjami Lokalnych Grup Działania powinno być doradztwo, organizacja szkoleń i animacja. Cała energia jaką zużywają pracownicy LGD nie powinna być spożytkowana na rozliczanie projektów.
W polskiej wsi drzemie potencjał i wielu ludzi jest chętnych do współpracy dlatego też trzeba się spotkać, porozmawiać, a może nawet i napisać projekt dla przedsiębiorców, rolników.
Jak tego nie zrobią to wykonają to firmy konsultingowe. Lokalne Grupy Działania
za pośrednictwem Leadera powinny pełnić funkcję swoistych opiekunów mieszkańców terenów wiejskich. Powinno się rozmawiać o problemach szczególnie finansowych. Korzystnym byłoby rozliczanie się za pomocą małych grantów.
Pani Mariola Epa – Pikuła stwierdziła, że nadal optymistycznie patrzy na inicjatywę jaką jest Leader, jednakże ktoś chce go sobie przywłaszczyć. Przez system finansowy Lokalne Grupy Działania są niestety uzależnione od tempa refundacji środków. Należałoby podjąć kroki zmierzające do zmian w Leaderze, gdyż w obecnej formie nie jest on w pełni realizowany. Podczas tworzenia w przyszłości sprawozdania z działania Leadera może
się okazać, że nakłady finansowe na działania wdrożeniowe przewyższyły ilość środków wydatkowanych na projekty. Należałoby zmniejszyć ilość instytucji sprawujących nadzór
nad realizacją Leadera. Nie zgadza się również z pomysłem powierzenia LGD funkcji decyzyjnej, gdyż wymaga to przechodzenia procesu akredytacji, na co nie pozwolą wymogi. Popiera pomysł przydzielania małych dotacji w kwotach 1 – 2 tys. złotych, szczególnie,
że np. sołectwa mają fajne pomysły, są bardzo zaangażowani, jednakże formalnie nie mogą aplikować o te pieniądze np. z małych projektów, gdyż nie posiadają osobowości prawnej.
W odpowiedzi na wcześniejsze stwierdzenia ponownie głos zabrał Pan Ryszard Kamiński. Stwierdził, że nie wszystkie Lokalne Grupy Działania chcą być instytucją wdrożeniową. Powinny otrzymywać większe kwoty(globalny grant), które wydatkowane byłyby w postaci dotacji dla . Problemem również jest fakt, iż Organ Decyzyjny LGD podejmuje decyzję o dofinansowaniu danego projektu, jednakże, gdy dochodzi do oceny dokonywanej przez Urząd Marszałkowski okazuje się, że projekt nie otrzyma takiego wsparcia. W ten sposób wprowadza się w błąd beneficjentów. Najpierw więc powinno się dokonywać oceny formalnej dopiero później merytorycznej każdego wniosku. Uważa również, że LGD powinny podjąć próbę akredytacji w celu ograniczenia poziomów decyzji dla ostatecznych beneficjentów.
W imieniu samorządu województwa kujawsko – pomorskiego głos zabrała Pani Alicja Zdziarka, Kierownik Biura Wdrażania Projektów w Wydziale Zarządzania PROW. Stwierdziła, iż Lokalne Grupy Działania boją się podjąć dodatkowych zadań, które będzie wnosić z sobą nowy okres programowania. Większość LGD powinna poradzić sobie
z przyjęciem nowych obowiązków, gdyż już teraz posiadają ogromny potencjał instytucjonalny. Zdobyte przez wszystkie lata okresu programowania doświadczenia
i potencjał powinny przyczynić się do zwiększenia zakresu działania. LGD powinien walczyć o dodatkowe zadania, mając jednocześnie świadomość tego co już dokonały. Przed kolejnym okresem programowania Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi powinno zdecydować się
na pilotaż w kilkudziesięciu LGD, aby w przyszłości zapobiec powtarzaniu się tych samych, dobrze znanych problemów.
Marcin Wojciech Knieć opowiedział się za zwiększeniem autonomii dla Lokalnych Grup Działania m. In. przez przekazanie im dofinansowania w postaci dużych grantów. LGD boją
się odpowiedzialności wynikającej z powierzenia im jako przyszłej instytucji wdrożeniowej konieczności wdrażania 4 odmiennych merytorycznie działań. Ze względu na mała liczbę osób działających w LGD nie istnieje taka możliwość. Pozostać należałoby Przy małych projektach, a pozostałe działania należałoby wyrzucić, gdyż w wątpliwy sposób przyczyniają się do realizacji Lokalnych Strategii Rozwoju.
Ponownie głos zabrał Pan Bartosz Szymański, który stwierdził, że samorząd województwa również czuje się odpowiedzialny za Leadera. Leader ze względu na swoją specyfikę nie klasyfikuje się w żaden program, dlatego też zasadnym wydaje się wyłączenie go. Niestety w czasie trwania inicjatywy działanie w ramach małych projektów to fiasko,
jak również realizacja innowacyjnych projektów. Należałoby stworzyć inne ramy pozbawione demarkacji. Powinno się realizować takie projekty poza programami. Dobrym pomysłem byłyby również dotacje w postaci grantu globalnego.
W odpowiedzi na słowa Pana Bartosza Szymańskiego głos zabrał Pan Tadeusz Kacprzak, który zgodził się ze stwierdzeniem, że Leader powinien funkcjonować w postaci odrębnego programu, a nie inicjatywy z zastrzeżeniem, żeby nie zrobić z Leadera mini odnowy wsi.
Jako ostatni prelegent głos zabrała Pani Mariola Epa – Pikuła. Lokalne Grupy Działania chciałyby pełnić funkcję wdrożeniową, jednakże przy zastrzeżeniu , że zasady powinny być proste i nie ulegać ciągłym zmianom. Nie słusznym byłoby również wyłączenie infrastruktury z Leadera. Projekty powinny być realizowane przy współpracy trzech sektorów w sposób partnerski przez gminy, przedsiębiorstwa i instytucje pozarządowe. Przyczyniłoby się to do realizacji różnych projektów, gdyż każdy podmiot dawał by coś od siebie.
W toku całej dyskusji wspólnie wszyscy zgromadzeni goście doszli do następujących wniosków:
1) W nowym okresie programowania należy poważnie rozważyć możliwość zastosowania mechanizmu grantu globalnego dla lokalnych grup działania.
2) Leader powinien wrócić do statusu odrębnego mechanizmu finansowego jako inicjatywa wspólnotowa (lub podobne działanie). Co do zasady winien uzupełniać i nie powielać działań podejmowanych przez samorządy lokalne i innych beneficjentów w ramach funduszy strukturalnych (krajowych i/lub regionalnych).
3) Oczekuje się (jako konsekwencji zastosowania mechanizmu globalnego grantu, ale również niezależnie od niego) zwiększenia kompetencji lokalnych grup działania w zakresie weryfikacji i rozliczania projektów. Ocena formalna i merytoryczna powinna być zakończona na etapie LGD. Pojawiają się co prawda pewne obawy dotyczące pełnej akredytacji jakim podlegać miałyby lokalne grupy działania, ale sytuacja w której po wyborze przez organy decyzyjne projekty składane przez beneficjentów podlegają one kolejnej weryfikacji jest niezrozumiała dla beneficjentów i przyczynia się do znacznego wydłużenia procedury oceny.
4) Kluczową funkcją Lokalnych Grup Działania było w ramach pilotażu LEADERA + w Polsce aktywizowanie społeczności lokalnych. Obecnie LGD przytłoczone są działaniami biurokratycznymi i zdecydowanie za mało czasu poświęcają na animację lokalnych inicjatyw i działania oddolne. W nowym okresie programowania należy zdecydowanie przywrócić lokalnym grupom działania rolę inicjatora, animatora i integratora dla lokalnych inicjatyw wiejskich.
5) Powtarzające się pytania o sens funkcjonowania lokalnych grup działania powielających inne działania PROW świadczą o braku zrozumienia partnerstwa trzech sektorów w ramach programu LEADER. W nowym okresie programowania należy więc promować dla LGD projekty i inicjatywy które maja charakter wspólny i synergiczny. Preferowane powinny być działania i inicjatywy wspólne i komplementarne, które nie są możliwe do realizacji w pojedynkę i przez instytucje z jednego tylko sektora.
6) Należy rozważyć możliwość wprowadzenia projektów „własnych LGD”, które mogą mieć charakter projektów „kluczowych”. Przykładem może być zarówno projekt sieciowy (np. szlaki) lub utworzenie kompleksowego produktu turystycznego na danym terenie
7) Lokalne grupy działania winny wspierać rozwój gospodarczy danego terenu poprzez promocję i dotacje udzielane lokalnym inicjatywom gospodarczym.
8) Lokalne grupy działania powinny mieć możliwość korzystania z różnych funduszy we wdrażaniu lokalnych strategii rozwoju. Obecna sytuacja w której w ramach wdrażania lokalnej strategii rozwoju powstanie w ciągu całego okresu programowania kilka nowych obiektów, wspartych zostanie kilku przedsiębiorców i kilku rolników, trudno mówić o zintegrowanym i kompleksowym rozwoju obszaru który był założeniem pracowania LSR.
9) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w obecnym okresie programowania powinno przeprowadzić pilotaż bardziej rozbudowanych funkcji wdrożeniowych dla kilkunastu – kilkudziesięciu LGD. Powinny one przejść pewien proces (zbliżony do akredytacji) i samodzielnie zarządzać i finansować projekty.
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich:
Europa inwestująca w obszary wiejskie
KRAJOWA SIEĆ OBSZARÓW WIEJSKICH
OGŁASZA
KONKURS
„PRZYJAZNA WIEŚ”
na najlepszy projekt w zakresie infrastruktury realizowany na terenach
wiejskich przy wsparciu środków unijnych
Do udziału w konkursie zapraszamy wszystkich beneficjentów, którzy zrealizowali projekty wspierające rozbudowę infrastruktury technicznej lub społecznej na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego, współfinansowane z Funduszy Europejskich.
Wszystkich zainteresowanych prosimy o zapoznanie się z Regulaminem Konkursu oraz wypełnienie i odesłanie Formularza Zgłoszeniowego wraz z wymaganymi załącznikami na adres: Sekretariat Regionalny KSOW Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Departament Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Geodezji, Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, ul. M. Curie-Skłodowskiej 73, 87-100 Toruń
Uwaga: W przypadku projektów transregionalnych i transnarodowych o właściwości miejscowej zgłoszenia decyduje największy procentowy udział inwestycji na obszarze danego województwa. Wykaz sekretariatów regionalnych KSOW wraz z adresami stanowi załącznik do niniejszego ogłoszenia.
Zgłoszenia należy składać wyłącznie na załączonym formularzu w terminie
do 31 sierpnia 2010 r. Projekty zgłoszone po wyznaczonym terminie nie będą brały udziału w konkursie.
Więcej informacji na stronie www.ksow.gov.pl
Regulamin konkursu
Formularz zgłoszeniowy
Wykaz podmiotów uprawnionych do przyjmowania zgłoszeń do etapu regionalnego konkursu
Projek współwinansowany za środków Unii Europejskij w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Źródło: KSOW